In de achttiende eeuw is Van Mewen (ook wel: Van Meeuwen) van Heynsberg een vooraanstaand Dordts regentengeslacht. Leden van de familie beweren af te stammen van heren van Hynsbirgh. Om het geslacht meer aanzien te geven, wordt in 1696 de heerlijkheid Emmikhoven aangeschaft. Tijdens de ‘sodomietenjachten’ van 1730, raakt een lid van de familie in opspraak.

De sociale stijging van de Van Mewens

Wapens van de heren van Hynsbirgh bij Mathijs van Balen, Beschryvinge der stad Dordrecht
Wapens van de heren van Hynsbirgh bij Mathijs van Balen, Beschryvinge der stad Dordrecht

Gedurende de 17de en 18de eeuw behoort de familie Van Mewen tot het patriciaat van Dordrecht. Johan van Mewen, commissaris van de munt van Holland (gestorven 1608), is te beschouwen als de grondlegger van de dynastie. In 1577 huwt hij de burgemeestersdochter Alida van Beveren. In 1624 levert de familie voor het eerst een Dordts raadslid af. Onder Johans nazaten vinden we vele raden,  schepenen en burgemeesters van Dordrecht. De van Mewens zijn verwant aan voorname en machtige Dordtse families, zoals De Witt, Van Beveren en De Roovere. In 1696 geeft Johans nazaat Jacob van Mewen (gestorven 1702) de naam Van Mewen extra cachet door de aankoop van de heerlijkheid Emmikhoven (tussen Dordrecht en ’s Hertogenbosch).  

Afstamming van de heren van Hynsbirgh

Volgens Mathijs van Balens Beschryvinge der stad Dordrecht stammen de Dordrechtse Van Mewens af van de heren van Hynsbirgh. Deze heren verwierven in de 14de eeuw de heerlijkheid Mewen, waarna zij zich ook wel ‘Van Mewen’ gingen noemen. Bij Van Balen vinden we vanaf de 15de eeuw opeenvolgende generaties Van Mewen het ambt van scholtis van Bree (in het tegenwoordige Belgisch Limburg) uitoefenen. In de 16de eeuw zijn leden van de familie scholtis van de stad en het ambt Maeseyk. De Dordrechtse tak zou van hen afstammen. Goverd van Mewen is nog secretaris van Maeseyk, maar zijn broer Johan van Mewen vestigt zich in Holland, waar hij Alida van Beveren trouwt. Of Johan werkelijk van de heren van Hynsbirgh afstamde, valt te betwijfelen. Het is goed mogelijk dat dit een verhaal is om de familie meer aanzien te geven.

Beschuldigd van sodomie

Johan van Meeuwens nazaat Jacob van Meeuwen van Heynsberg koopt in 1696 de heerlijkheid Emmikhoven. Hijzelf of een andere Jacob wordt tijdens de sodomietenjachten van 1730-1732 beschuldigd van sodomie. Van Mewen zou geregeld jonge mannen hebben betaald om seks met hem te hebben. Hij wordt uiteindelijk niet vervolgd, hoewel er veel getuigenverklaringen tegen hem verzameld worden. De heerlijkheid Emmikhoven is dan al enige tijd niet meer in handen van de Van Meeuwens. In 1724 verkopen de Staten van Holland Emmikhoven samen met de heerlijkheden Gansdorp en Waardhuizen aan Mathijs Beelaerts. Hoe het kan dat de Staten deze heerlijkheid verwierven, is niet bekend. Dat de Staten een heerlijkheid in particuliere handen verwierven, is in ieder geval zeer uitzonderlijk.

Bronnen:

Balen, Matthys Janszoon, Beschryvinge der stad Dordrecht, vervatende haar begin, opkomst, toeneming, en verdere stant…. (Dordrecht; Symon Onder de Linde, 1677).

Jacob van Mewen van Heynsberg, heer van Emmichoven